Człowiek rozwija się przez całe życie

Chciałabym ogólnie zarysować co składa się na rozwój człowieka wg psychologii polskiej oraz badań światowych. 

Człowiek rozwija się przez całe życie. Na rozwój składa się indywidualny zegar biologiczny oraz wpływ społeczny już od samych początków swojego życia. Mówimy tu o interakcji. Czym jest wpływ społeczny? To wpływy ludzi, ich kultury, zasad społecznych otaczających dziecko. Mówi się, że to element bezwzględnie konieczny do rozwoju. Warto tu rozróżnić socjalizację, czyli działania mające na celu wprowadzenie w panujące reguły kulturowe (np. od tego co się wydarza w rodzinie po ogólne funkcjonowanie społeczeństwa) od edukacji, czyli tego co intencjonalnie nastawione jest na opanowanie pewnej wiedzy o świecie. 

Arystoteles przekonywał, że człowiek ma w sobie trzy sfery i każda z nich jest ze sobą wzajemnie powiązana, a więc, zmiana w jednej sferze wpływa na pozostałe. Wymienia on sferę „Soma”, czyli sprawność fizyczna związana z ciałem, „Polis”, tzw. natura społeczna, czyli kompetencje społeczne oraz „Psyche”, czyli osobiste wyróżniki danej osoby związane z jej Psychiką – umysłem, sercem, duszą (wedle uznania). Potwierdza to nowoczesne założenie o dynamicznej interakcji między osobą a otoczeniem. Interakcja ta jest bezwarunkowa dla zaistnienia rozwoju Somy, Polis i Psyche. Dynamika tej interakcji zależy od temperamentu człowieka i od jakości oferty oddziaływań bliższego i dalszego otoczenia. Czyli jednym słowem, nie zawsze liczy się ilość, a jakość. W kolejnych etapach rozwoju, zmieniają się również wymagania stawiane osobie. Również na każdym etapie istnieją naturalne charakterystyki zachowań i odczuć jakie towarzyszą rozwojowi. I tak, jeśli mówimy tu o dzieciach najmłodszych w Szkole Polskiej, to w wieku od 6 miesiąca do 2,5 roku życia, dzieciaki widzą swojego rodzica jako „bezpieczną bazę” i wykazują spontaniczną radość z samego kontaktu z rodzicem. Zupełnie naturalne, że mogą przejawiać tzw. lęk separacyjny, czyli boją się „stracić z oczu” swojego opiekuna. Stąd obecność i utrzymywanie kontaktu wzrokowego ze swoją pociechą jest bardzo ważne, a wręcz kluczowe. Wtedy podstawowa potrzeba bezpieczeństwa w odczuciu dziecka jest zaspokojona i może się dalej rozwijać eksplorując otoczenie. 

Zadaniem rodzica w tym okresie rozwojowym dziecka jest pamiętanie o tym, by reagować na aktywność dziecka w swoją stronę, tak by czuło ono, że jest zauważone . Przykładem takiego zachowania jest naturalne rozkładanie ramion i przytulanie, gdy dziecko, spontanicznie samo z siebie biegnie w kierunku opiekuna gdy już pobawiło się na placu zabaw i odczuwa potrzebę bliskości i bezpieczeństwa. 

To ilustracja biologicznego zegara i społecznego oddziaływania.

Na każdym etapie stawia się inne wyzwania. Istotne jest to by były adekwatne do możliwości i wieku rozwojowego. Mówi się, że aby dziecko czuło się pozytywnie nastrojone, możemy przywołać tu metaforę sprężyny. By prawidłowo funkcjonowała, nie powinno się jej zbytnio naciągać ani odwrotnie. 

Źródło: Brzezińska A.I, Psychologiczne portrety człowieka, Praktyczna psychologia rozwojowa, wyd. GWP, Sopot 2013. 

Opracowanie: Monika Adamska