Niewiasta polska w trzech wiekach a biografia autora, Dominika Magnuszewskiego

Kobieta przez wiele stuleci w życiu społecznym i politycznym znajdowała się na pozycji podporządkowanej w stosunku do mężczyzny. W świecie współczesnym ruchy feministyczne wciąż walczą o równouprawnienie obu płci. Kiedy Niewiasta polska w trzech wiekach autorstwa Dominika Magnuszewskiego ujrzała światło dzienne, w Polsce kobiety miały jeszcze niewiele praw. Dopiero zaczynały się zrzeszać i walczyć o swoje miejsce w różnych dziedzinach życia. Swoim tryptykiem autor wyrażał sprzeciw wobec umniejszania lub zupełnego wręcz pomijania czynów kobiet w dziejach polskiej historii. Można pokusić się o stwierdzenie, że autor Niewiasty polskiej był pierwszym polskim feministą, co nie znaczy bynajmniej, że kobiety idealizował czy też pokazywał je jako bezbronne ofiary męskiej władzy. 

Co ukształtowało tak znamienitego znawcę kobiecych myśli i zachowań? Biografia Magnuszewskiego okazuje się kluczowa w zrozumieniu jego pisarskich fascynacji. Dzieciństwo pisarza nie należało do najszczęśliwszych. Kiedy miał zaledwie 5 lat - stracił ukochaną matkę, a niedługo później także młodszego brata. Ojciec nie chciał opiekować się swoimi dziećmi i w końcu młody Dominik przeszedł pod opiekę dziadka. Właśnie dzięki przebywaniu w jego domu, historyczne opowieści zaczęły interesować przyszłego pisarza. Kiedy jego opiekun wdawał się w długie rozmowy ze swoimi gośćmi, młody Magnuszewski uczył się z nich polskiej historii, a także umiejętności opowiadania o faktach historycznych w barwny, żywy sposób. Z kolei swobodę, z jaką w swoich dziełach kreślił kobiece myśli i zachowania, zawdzięczał w dużej mierze swojej ciotce – Ludwice z Borakowskich, która po śmierci dziadka Borakowskiego traktowała autora Niewiasty polskiej jak własnego syna. Nadmiar szczęścia wynikający z faktu, że pisarz nagle zyskał drugą matkę, spowodował, że wytworzyła się między nimi bardzo bliska – wręcz toksyczna – relacja. Mężczyzna uzależnił się od niej, uczył się zgadywać jej myśli i interpretować zachowania, obsesyjnie poświęcając jej całą swoją uwagę. Stąd być może zaprezentowanie mistrzowskich obrazów kobiecej psychiki w tryptyku poświęconym Ludwice. Badacze życia i twórczości Dominika Magnuszewskiego – Józef Dzierzkowski, Kazimierz Władysław Wójcicki, a potem także Piotr Chmielowski i Roman Kaleta – w swoich konstrukcjach biograficznych mówią o swoistym cieniu śmierci, który towarzyszył autorowi Niewiasty polskiej. W ciągu całego swojego życia zdążył stracić matkę, brata, dziadka, przyjaciela, a później także dziecko, żonę i przybraną matkę, która się od niego odwróciła. Życiorys Magnuszewskiego mógłby posłużyć za kanwę do powieści czy może raczej do romantycznego poematu. Byłby to utwór o życiu naznaczonym nieszczęściem, o toksycznych relacjach, o wielkim talencie, który nie mógł się rozwinąć. Dzieło tak interesujące jak Niewiasta polska w trzech wiekach, jest znane wąskiemu tylko kręgowi czytelników-specjalistów. Być może nagromadzenie cierpienia, jakiego pisarz doznał w swoim życiu działa odstręczająco na tych, którzy mają wpływ na rozpowszechnianie jego dzieł. W moim odczuciu Dominik Magnuszewski jest niesprawiedliwie niedoceniany przez współczesnych, a jego pisarstwo ma w sobie wiele walorów, które zasługują na czytelniczą uwagę każdego z nas. 

Aneta Młynarczuk